بورس تهران، آیا حبابی است که بترکد؟
خبرگزاری آریا- یوسف ناصری /بازار سرمایه یا بورس، به جذاب ترین بازار مالی حال حاضر ایران تبدیل شده و در هفته های اخیر، ده ها هزار میلیارد تومان از سرمایه های مردم به امید کسب سود، به سمت بورس به عنوان پُر ریسک ترین بازار سرازیر شده است.
به گزارش خبرگزاری آریا، «بازار آریا» به عنوان یک پایگاه خبری ـ تحلیلی تخصصی، قصد دارد با گفت و گوهای چالشی، دیدگاه های بسیار مختلف و متنوع مخالفان و موافقان رشد بورس تهران را جویا شود تا با کند و کاو زوایای پیچیده این بازار پر هیجان پُر ریسک، شناخت همه جانبه و دقیق تری از آن حاصل شود.
در اولین گام از این رویکرد و با در نظر گرفتن رشد بی سابقه و شتابان 39 هزار واحدی بورس تهران در روز شنبه 13 اردیبهشت 1398، با دکتر بهرنگ اسدی گفت و گو کرده ایم.
اسدی، دکترای رشته مالی با گرایش مهندسی مالی دارد و با این که فعال بازار سرمایه و کارشناس این حوزه است، اما همچون برخی فعالان این حوزه، آنچنان تعصب ندارد که اعلام کند هیچگونه حبابی در قیمت سهام شرکت های بورسی وجود ندارد.
*****
*در هفته های اخیر، شاخص بورس تهران جهش های بزرگی داشته است. در خصوص تحولات بورس، برخی از اقتصاددانان از جمله آقای دکتر فرشاد مومنی، رشد خطرناک و حبابی بورس را بزرگترین خطر برای اقتصاد ایران می دانند.
در طرف مقابل، فعالان بازار سرمایه از رشدهای بورس دفاع کرده و به طور مشخص آقای حسین زمانی در یک برنامه تلویزیونی گفت که چشم انداز بورس مثبت است و خیلی از سهم ها به ارزش ذاتی خودشان نرسیده اند.
به نظر شما چرا تا این حد، اظهار نظرهای مخالف و موافق کاملاً متفاوتی نسبت به رشد بورس تهران وجود دارد؟
-یک حقیقت که راجع به بازار سرمایه وجود دارد این است که در بورس، دارایی های مالی پیچیده تر و در واقع دارایی های مالی با نوآوری بیش تر یا نااطمینانی اقتصادی بیش تری معامله می شود. به دلیل این که در اقتصاد ما، تا الان بورس در کانون توجه نبوده، در بحث ها و گردهمایی های اقتصادی نسبت به مبانی ارزشگذاری و مسائل پیرامون آن، پرداخته نشده.
یک دلیل دیگر، این است که پیچیدگی خاصی که وجود دارد باعث می شود اختلاف نظرها بیش تر شود.مساله دیگر، رشد دور از انتظار بازار سرمایه بوده و تحول بزرگی است که بخشی از راه را پیموده است.
در رابطه با شرایط فعلی بورس، من فکر می کنم همانند شش ماه پیش که نشانه های رشد و ادامه رشد وجود داشت، هنوز هم، در همان مسیر هستیم و نشانه های رشد وجود دارد.
همان موقع، ما برخی سهم ها داشتیم که بالاتر از ارزش ذاتی معامله می شد و برخی هم پایین تر.
*برای این که کُلی گویی نشود وقتی که می گویید ارزش ذاتی، این ارزش چگونه محاسبه می شود که متوجه شویم سهم های شرکت های بورسی به حد ارزش واقعی خودشان رسیده یا نرسیده اند؟
-بحث ارزش از قیمت، جدا بوده و یک بحث کارشناسی و قضاوتی است. هر کارشناسی بنا به مبانی، مفروضات اقتصادی و دانشی که دارد، نظر می دهد.
اساساً پیچیده ترین مساله سرمایه گذاری، همین موضوع است یعنی ما باید برآورد دقیقی از ارزش یک دارایی داشته باشیم. چرا که اگر ارزش ذاتی، قابل رویت بود، اصلاً قیمت بر آن منطبق می شد و بسیاری از مسائل دنیای مالی، یک دفعه حل می شد.
*کدام اتفاق در بورس رخ داده که برای شما جالب توجه بوده که بخواهید آن را مطرح کنید؟
-ما اگر در نقطه فعلی، تحولات یک ماه گذشته را نگاه کنیم، می بینیم که جریان ورود پول به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرده است و نمادهای بورسی هم رشد سریعی را تجربه می کنند.
یک ویژگی خوب بازار سرمایه این است که دارایی های فیزیکی پشتوانه برخی سهام، در حال تولید هستند. از آنجا که امسال هم، سال جهش تولید است و وضعیت تولید بهتر شود، حتی اگر در دوره کنونی، یک مقدار قیمت سهام تند برود، در ماه های آینده با جهش تولید، این تندوری قیمت جبران می شود.
این یک ویژگی اصلاحی است که کمک می کند بخشی از تند رفتن احتمالی بازار، با مکانیسم های داخلی اصلاح شود.
*بعضی اقتصاددانان کشورمان می گویند برخی شرکت های بورسی ورشکسته هستند ولی قیمت سهام آنها تا 4 برابر افزایش داشته است. همچنیناین اقتصاددانان، از نهادهای نظارتی تقاضا کرده اند که قبل از عمق پیدا کردن بحران، در بورس مداخله کنند تا اقتصاد کشور را دچار اختلال نکند.
جنابعالی که خودتان هم، در حوزه بازار سرمایه فعالیت دارید این نوع استدلال ها و درخواست هارا چگونه می بینید؟
-قطعاً ما برخی شرکت های بورسی را سراغ داریم که به لحاظ سودآوری، ظرفیت رشد قیمت سهام را ندارند، اما تعداد این شرکت ها مشخص است.
خیلی از افرادی که در حوزه بورس، حرفه ای هستند ممکن است به خاطر رویکردهای مختلف، سهام خاصی را بخرند. لذا صرف این که یک شرکت، زیاندِه است و قیمت آن، بالا رفته، نمی تواند ملاک قرار بگیرد ولی تایید می کنم مواردی وجود دارد که نه دارایی ها، پشتیبان آن هستند و نه سودهایی که در سال های آینده خواهد ساخت.
فردی که بر پایه سودآوری شرکت ها اظهار نظر می کند که قیمت سهام این شرکت ها حباب دارد یا نه، باید آدمی حرفه ای باشد.
البته نهادهای نظارتی، با ورود مستقیم و مورد به مورد بررسی کردن سهم ها، به نتیجه نمی رسند و اصلاً شأن مقام ناظر از جمله قوه قضائیه و وزارت اقتصاد، این نیست.
ما باید مکانیسم های بازار سرمایه را اصلاح کنیم تا آنها کارآمدی داشته باشند.برای مثال در دو سه سال اخیر، در زمینه افشای اطلاعات، اتفاقات خوبی رخ داده ولی هنوز در میانه راه هستیم.
*برخی از بانک ها که سهام آنها در بورس خرید و فروش می شود سود عملیاتی و ناشی از فعالیت اصلی خودشان ندارند و برای سال 1398، سود از طریق فروش املاک شناسایی کرده و نهایتاً خود را سودآور نشان داده اند.
شما هم اشاره کردید که دارایی برخی شرکت ها افزایش قیمت سهام را پشتیبانی نمی کند. دقیقاً خودتان بررسی کرده اید که چه شرکت هایی در بورس این مشکلات را دارند و آنها را بیان می کنید؟
-در رابطه با ارزش سهام، می گوییم برآورد این است یعنی با یک احتمال، به آن سطح نزدیک است.هر چند که در صورت های مالی بانک ها، مشخص است که سود از چه طریقی به دست آمده.
این که بانک ها چه کار می کنند و نظام بانکی ما چه گرفتاری هایی دارد، ما همه به این کلیات واقف هستیم ولی فردی که سهام می خرد حتماً پتانسیلی می بیند.
*در روز 17 تیر 1398 جنابعالی گفته بودید بورس حبابی نیست و بازار سهام تغییر تند و تیز ندارد. در روز 21 بهمن 1398 هم گفته اید که ریزش سنگین در سطح تمام نمادهای بورسی احتمال بالایی ندارد.
در همان روز 17 تیر سال گذشته، شاخص کل بورس 249 هزار واحد بوده و در 21 بهمن، شاخص بورس 447 هزار واحد بوده است. اما در روز شنبه 13 اردیبهشت امسال، شاخص بورس با رکورد بی سابقه 39 هزار واحدی، به محدوده 917 هزار واحد رسیده.
آیا در بهمن سال گذشته که شاخص زیر 500 هزار واحد بود، فکر می کردید به جایی برسیم که شاخص کل بورس به فراتر از 900 هزار واحد برسد؟
-من هیچوقت برای پیشگویی و پیش بینی شاخص بورس، اقدام نمی کنم. من هم مثل هر سرمایه گذاری، صرفاً به دنبال پیدا کردن سهامی هستم که زیر ارزش ذاتی آن باشد، اما رشد شاخص در این مقطع، رشدی بود که می تواند برای آینده بازار سرمایه، مثبت باشد.
*شاخص کل بورس از رقم 179 هزار واحد در 5 فروردین 1398، به 512 هزار واحد در 28 اسفند 1398 یعنی آخرین روز کاری سال گذشته رسید که 186 درصد یا 333 هزار واحد افزایش فقط در یک سال بود. شاخص از 512 هزار واحد در اواخر اسفند سال 1398 به 917 هزار واحد فعلی رسیده.
از طرفی ارزش کل بورس از حدود 1800هزار میلیارد تومان در اسفند 1398 به حدود 3400 هزار میلیارد تومان کنونی( شنبه 13 اردیبهشت) رسیده.
به هر حال افزایش قیمت سهام اتفاق افتاده و مردم سرمایه های خودشان را به بورس آورده اند. این بازار چقدر جذابیت دارد که همچنان در حال جذب سرمایه است؟
-جامعه سهامداری، جامعه کوچکی بوده و الان دارد گسترش پیدا می کند. در عین حال، ما سال ها در بورس ایران، یک عقب ماندگی رشد داشتیم. خیلی از شرکت های بورسی، با طرح های توسعه ای، دارایی های به شدت ارزنده داشتند ولی دچار افت قیمتی بودند و سهام آنها پایین تر از ارزش ذاتی معامله می شدند.
*بزرگترین سقوط تاریخی شاخص کل بورس تهران در همه سال های گذشته، مربوط به 26 اسفند سال 1393 با 3 هزار واحد کاهش بود، اما الان یک دفعه و فقط دریک روز شاخص کل 39 هزار واحد جهش داشته است.
-در سال های گذشته، بازار سهام، به برخی نکات مثبت از جمله طرح های توسعه ای یا دارایی های ارزشمند شرکت ها، وزن کمی می داد و زیر قیمت، ارزشگذاری شد،اما در حال حاضر، همه آن نکات مثبت شرکت های بورسی، لحاظ می شود.
بخشی از رشد کنونی بورس، به خاطر جبران عقب ماندگی بورس در 10 سال گذشته است.
*در چه گروه اصلی بورس، ارزشگذاری واقعی در سال های گذشته انجام نشده بود؟
-برای مثال، پتروشیمی ها دارایی های مشهود و نامشهود داشتند که در قیمت گذاری نمی آمد. با این حال، من معتقدم که در حال حاضر، فقط بعضی سهم ها ارزنده هستند.
*دولت و بانک مرکزی، محدودیت هایی را برای خرید و فروش در بازارهای سکه و ارز ایجاد کردند. اگر این محدودیت ها و ممنوعیت ها در بازارهای موازی و رقیب با بازار سرمایه به وجود نمی آمد، آیا هجوم نقدینگی به بورس اتفاق می افتاد؟
-به نظرم، آن محدودیت ها تاثیر داشت که سرمایه ها به سمت بورس بیاید. اساساً برای اقتصاد کشور و اقتصاد خانوارها، اتفاق خوبی بود و حس می کنم احتمال تاثیر آن در حد بالایی است.
*در همان بهمن 1398 احتمال ریزش قیمت سهام درگیر سفته بازی شده را مطرح کرده و بزرگترین خطر را مربوط به خرید و فروش سهام بورسی بدون ورود جریان نقدینگی جدید،دانسته بودید
در نهایت به باور شما، آیا رشد شتابان بورس در هفته های آینده ادامه پیدا می کند یا این که بالاخره ریزش قیمت ها در بورس اتفاق می افتد یا حداقل آن سهام خاص که درگیر سفته بازی شده اند، درگیر ریزش قیمت می شوند؟
-شرایط بورس خیلی متفاوت شده و برای مثال در یکی از روزهای مثبت بورس در هفته گذشته، دیدیم سهام برخی شرکت ها که به لحاظ ارزشمندی دارایی ها ضعیف هستند، نتوانستند مثبت معامله شوند.
ما الان سهامی داریم که برای خرید، تقاضا دارند و این موضوع، نشانه خوبی است. در بهمن 1398، هنوز شرایط به این شکل نبود ولی من اعتقاد دارم که آن سهم های درگیر سفته بازی، اگر هم الان رشد کنند در یک شرایط شکننده، آسیب جدی خواهند دید و کاهش قیمت خواهند داشت.
*برای دو، سه هفته آینده، اوضاع بورس تهران را چگونه ارزیابی می کنید؟
-برای دو، سه هفته آینده، اگر اخبار منفی نیاید و اتفاقی رخ ندهد، در مجموع بازار قطعاً روند مثبتی خواهد داشت.
ما امیدواریم آزاد سازی سهام عدالت به شکل مناسبی مدیریت شود. آزاد سازی این سهام نیز، نه تنها خللی به بورس وارد نخواهد کرد بلکه اتفاق خجسته ای است و به عمق بخشیدن بازار کمک می کند.